RC Montaj Esasları

Modellerin içine radyo ve kumanda sistemlerinin yerleştirilmesi çok önemli özellikler ve modeller için birinci derece hayati önem taşımaktadır. Bu sebebten modellerin inşaatı sonunda sabırsızlıkla, önem verilmeden; özen gösterilmeden, acelece yapılmış kusurlu radyo ve kontrol sistemleri montajı neticesinde pek çok modelin zamansız ve önlenebilir hasarına şahit olduk. Burada radyo kontrol sistemlerinin doğru ve kusursuz montajı ile bu şekilde model uçak kazalarının nasıl önlenebileceğini inceleyeceğiz.

Modellerimizin içine radyo sistemlerimizi monte ederken dikkat edeceğimiz hususlar nelerdir, önce onları görelim. Radyo ve kontrol sistemlerimize en büyük etki, patlarlı model motorlarının yarattığı titreşim etkisidir. Model motorları umumiyetle dakikada 10 000 - 15 000 devir, bazı (pylon racing yarış ile jet tipi (fan jet) motorlar ise 20 000 - 25 000 devir hızla dönmektedir. Motorlar, devirlerinin yüksekliği, hacimlerinin ve güçlerinin büyüklüğü oranında artan bir titreşim enerjisi yayarlar. Bu enerjiyi motoru rijit bir şekilde bağladığımız model, almak, ve bütün kütlesi ile yutmak zorundadır. Bu titreşimler motorun bağlı olduğu yer ile kuyruk ve kanat uçlarında en büyük değerde, modelin kütle (ağırlık) merkezinde de en küçük değerdedirler.

Radyo kontrol sistemlerimiz ise, bu yüksek frekanslı titreşimlere karşı hassas elektonik parçalar ile yapılmış radyo alıcısı, servolar, batarya, şalter, kablo ve kontrol çubuk veya kablolarından yapılmıştır. Motorun yaydığı yüksek frekanslı ve güçlü titreşimler, radyolarımızı elektrik ile besliyen bataryalarımızın içinde çok küçük toleranslarla monte edilmiş bulunan elektrod plakalarını kısa devre yapabilir, içindeki kimyevi olayların kesilmesine ve batarya hücrelerine ve şaltere bağlı kabloların lehimlerinin sökülmesine, ve hatta şalterlerin temas noktalarının açılmasına sebep olabilirler. Titreşimler ayni şekilde bütün parçaları lehimlerle tesbit edilen, alıcı ve servolara da zarar verip çalışmalarına mani olabilir. Alıcılarımızdaki en hassas parça, yayın frekanslarını belirleyen kristaldir. Titreşimler bu parçalara etki ederek geçici veya kalıcı fonksiyon arızaları meydana getirebilir. Bu etkileri batarya ve servolarmızdan uzak tutmak için bunları kaliteli kauçuk sünger içinde sararak, modellerin içine ne aşırı sıkı ne de yerinden oynıyacak kadar gevşek olmıyacak şekilde yerleştirilmelidir. Servoların durumu ise oldukça farklıdır. Servolar, kumanda hareketinin kontrol yüzeylerine hassas bir şekilde iletilmesi için model içinde tesbit edilmek zorundadırlar. Servoların içinde titreşimlere hassas potansiyometreler ve diğer elektronik parçalar mevcuttur. Potansiyometrelerin içinde bulunan temas uçları aşırı titreşim etkisi ile temas ettikleri yerden havalanıp servonun çalışmasını kesintiye uğratabilirler. Bu sebeplerden, servolar hem oynamıyacak gibi modele tesbit edilmeli hem de bu bağlantıdan mümkün olduğu kadar az titreşim servolara geçmelidir. Bunun için de servolar dört tespit vidası ile lastikten yapılmış mesnetler üzerinde gövdeye bağlanmalı, gövde ve vidalar doğrudan doğruya servoya temas etmemeli, vidalar, kumanda kuvvetlerinin etkisi altında servoların hareket edemiyecekleri kadar sıkı, ama titreşimlerin servoları etkilemiyeceği kadar da gevşek olmalıdır. Titreşimler batarya, şalter ve servo kabloları ile fişlerine da etki ederler. Kablolar ve fişler model içinde boşta havada bırakılırsa titeşimlerle birbirlerine sürtünerek aşınır, kopar ve kısa devre yapabilirler. Fişler de birbirinden ayrılıp elektrik akımının kesilmesine, servoların veya tüm radyonun çalışmasına engel olabilirler. Fişler sıkı sıkıya birbirine girmelidirler.

KUMANDA SİSTEMLERİNİN MODEL İÇİNE MONTAJI

Modelimizin kaba inşaatını tamamladıktan sonra, kaplama ve boyaya başlamadan önce radyo ve ilgili kumanda sistemlerini modelin içine yerleştiririz. Kumanda sistemi; radyo alıcısı, alıcı bataryası, alıcı bataryasını alıcıya bağlıyan şalterli Kablo, her kumanda yüzeyini hareket ettiren bir servo ile bu servoları hareketli kumanda yüzeyleri ile karbüratöre bağlıyan kumanda çubukları ve yekelerden ibarettir.

Radyo takımını model içine yerleştirmede öncelikle düşünülecek husus uçağın dengesi, yani kütle (ağırlık) merkezinin planda gösterilen yere gelmesi olmalıdır. Eğer model gövdesinin içinde kumanda sistemleri için mevcut yer çok dar değilse, alıcı, servolar ve bataryayı yerleştirirken öne veya arkaya doğru kaydırmalar yaparak ağırlık merkezinin planda gösterilen yere gelmesi için gayret sarfedilmelidir. Bu sebeble sistemin en ağır parçası olan batarya, yakıt tankının altına veya gövdenin arka taraflarında bir yere yerleştirilerek burun veya kuyruk tarafına konacak kurşun denge ağırlıkları mümkün olduğu kadar azaltılmalıdır.

Kumanda yüzeyleri; kanatçık (aileron), yükseliş (elevator) ve dönüş dümenleri (rudder) olarak adlandırılırlar. Ayrıca hava frenleri (spoiler veya flap), dalış frenleri (dive brake) olarak da adlandırılan kumanda yüzeyleri de bulunabilir.

1. Servoların, kumanda yüzeyi yekelerine bağlanması:

Bu maksat için;
a) 1,5 - 2,0 mm, dev modellerde 2,5 - 3,0 mm, çaplı çelik tel,
b) Sert ağaç veya balsadan yapılmış yuvarlak veya kare kesitli kumanda çubukları,
c) İçiçe iki plastik borudan mamul özel borudan mamul model kumanda çubukları,
d) İçi sarımlı çelik tel, dışı plastik borudan mamul model kumanda telleri, kullanılır.

a) Çelik teller, servo ile yeke arasındaki mesafenin kısa olması (15- 20 cm) veya kanat içinde 5-10 cm ara ile kanat sinirlerinin içindeki küçük deliklerden geçmesi ve buralarda desteklenmesi halinde kullanılır. Burada dikkat edilecek husus tel ile mesnetlerin arasında sürtünmenin kumandalarda kalıntı yapmayacak kadar az olmasıdır. Gerekirse teller sinirleri kestiği yerlere kısa birer boru parçası içinden geçirilerek sürtünme kuvvetleri azaltılabilir.

b) İki ucuna 1,5 - 2,0 mm çelik tel bağlanmış ahşap kumanda çubukları yükseliş ve dönüş dümenlerininde daha çok kullanılırlar. Kumanda esnasında burkulmaması için tel kısımlar mümkün olduğu kadar kısa tutulmalı çubuk ve teller boydan boya düz bir hat üzerinde bulunmalıdır.

c) İçiçe geçmiş iki plastik borudan mamul kumanda çubukları, model içinde eğri bir hat içinde yerleştirilebilir. Dış borunun iki ucu model gövdesine muhakkak iyi bir şekilde yapıştırılmalıdır.

d) İçi sarımlı tel, dışı plastik borudan ibaret olan kumanda telleri çok eğri gitmek zorunda kalan yerlerde (bilhassa motor gaz kumandalarında) rahatlıkla kullanılabilir. Bunların da ikidış borularının iki ucu model gövdesine muhakkak iyi bir şekilde yapıştırılmalıdır.

Bunların dışında çift taraflı yekeye bağlı sadece çekme kuvveti ileten çok ince sarımlı telden (tel kumanda teline benzer) kumanda sistemleri de kullanılmaktadır. Bütün bu sistemlerde en önemli husus boşluksuz bir kumanda sağlamaktır. Bunun için eldeki en büyük yeke ve buna uygun büyüklükteki servo kolu kullanılmalıdır.

Yeke ve servo kolu mesafesi ne kadar büyük olursa sistemdeki boşlukların getirdiği hataların kumanda miktarına oranı o kadar küçük olur. Yeke ve servo kolu üzerinde çubukların takılacağı deliklerin, servo ve menteşe aksından mesafesi kumanda yüzeylerinin hareket miktarını belirler. Bu hareket miktarı talim modellerinde her iki yönde 15-20 derece akrobasi modellerinde ise takriben 20-35 derece olabilir. Sert akrobasi hareketleri yapabilmek için dönüş dümeni her iki yöne 35-45 derece dönebilmelidir.

Gaz kolu kumandası ise tam gazdan kusursuz rölantiye kadar motora kumanda verebilmeli ve hassas ayar (trim) düğmesi ile motor istenildiği an durdurulabilmelidir. Verici üzerinden bütün kumandalar her iki aşırı uca kadar hareket ettirilebilmeli ama kumandalar hiçbir zaman, sonuna dayanıp sevolar zorlanmamalıdır. Servoların zorlandığı çıkardıkları sesden anlaşılır. Hava frenleri ve flaplar ise 45-60 derece kadar büyük açıda hareket edebilirler. Burun tekerleğinin sağa ve sola dönüş miktarının ise temin edilebilecek en küçük açıda olması, modelin yerde yürürken savrulup devrilmemesi için gereklidir. Bunun için bu kumanda teli, servo kolunda en iç, iniş takımı yekesinde ise en dıştaki deliğe takıllır. Bu kumanda mikdarı, mevcut alanda yerde yürürken yetmezse o zaman atış artırılabilir.

Kumanda çubukları yekelere, hassas ayarlarının uçuş sahasında kolayca yapılabilmesi için, ayarlanabilir vidalı maşalar (clevis) ile takıllır. Servo kollarında ise aynı maşalar kullanılırsa maşlalar servo kollarına dayanıp hareketi sınırlandırabilirler. Buna mani olmak için en kolay yol kumanda çubuklarının tellerini "z" şeklinde bükerek servo kolu deliğine geçirmektir.

2. Servoların modele montajı;
Servolar, içlerinde çok hassas elektronik ve mekanik parçalar bulunan değerli aletlerdir. Sıhhatli bir şekilde uzun ömürle çalışabilmeleri için patlarlı model motorlarının tahrib edici titreşimlerinden özenle korunmalıdırlar. Bu nedenle servolar, üzerlerindeki lastik mesnetler ile birlikte, varsa özel plastik, yoksa sert ağaç veya kontraplaktan yapılmış tablalar üzerine sağlam bir şekilde vidalanıp, modele tesbit edilmelidirler. Servoları tutan dört vida, lastik mesnetleri aşırı ezerek sıkmamalıdır. Bu lastik mesnetler patlarlı motorların ürettiği titreşimleri yutarak servoları korur. Bu bağlantılar aynı zamanda kumanda yüzeylerinin etkilendiği kuvvetlerle hareket etmeyecek kadar da sıkı olmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için lastiklerin içine mesafe tutucu borular konur ve vidalar bu boruların içinde boruları sıkı, lastikleri gevşek tutacak kadar sıkılırlar.

3. Alıcı, batarya ve şalterin modele montajı
Alıcı ve batarya elastik sünger içinde modele, oynamıyacak, ama aşırı sıkı da olmayacak bir şekilde yerleştirilmetidir. Kıymetli radyo alıcısı ile bataryayı, motorun harab edici titreşimlerinden ve kötü bir kırım halinde darbelerin etkisinden bu elastik sünger muhafaza eder. Alıcı ve batarya eğer yakıt tankından sızdırmaz bir bölme ile ayrılmamışsa içlerine yakıt (su üstünde yüzecek modetler de su) ve toz almıyacak bir biçimde pilastik torba içine konmalıdır.

Uçan modellerde kullanılan r/c takımlarının nikel-kadmium bataryaları tercihan orijinal fabrika punta kaynaklı veya lehimli guruplardan olmalıdır. Yaylı batarya kutuları içinde takılıp. çıkarılabilen bataryaların, korrozyon, titreşim ve darbeler yüzünden arıza yapmaları ve kıymetli modellerin ağır hasara uğratmaları mümkündür. Bu nedenle uçan modellerde kullanılmamalıdır.

Şalteri ise motor egzoz çıkışının aksi tarafına yerleştirip temiz tutmak icabeder. Daha iyisi şalteri, model gövdesi içine yerleştirip telden bir kanca vasıtası ile gövde dışından açıp kapamaktır. Şalter ve servo kabloları model içinde serbest bir şekilde durmamalı birbirlerine, servolara veya model gövdesine sürtünmemelidir. Bunun için gerekirse süngerle boşluklar doldurulmalı, veya demet halinde birbirlerine ve model duvarına tesbit edilmelidir. Büyük modellerde alıcı ile servolar arasına 25 cm den uzun uzatma kabloları ilave etmek gerekirse, radyo imalatcısının tavsiye ettiği elektronik filitrelerden koyarak parazitlerin radyo sinyallerine etkisini yok etmek gerekir.

4.Alıcı anteni
Alıcı anteninin açık, düz ve gergin durumdaki boyu, verici sinyallerini en iyi alacak şekilde hesabedilmiştir. Bu sebebten alıcı anteninin boyu kat''i surette değiştirilmemelidir. Ayrıca en kısa mesafeden gövde dışına çıkarılıp düz ve gergin bir şekilde dönüş veya yükseliş dümenine, en iyisi bir ince lastikle gerilerek bağlanmalıdır Bu gerginlik anten teline ve alıcıya girdiği noktada kopmaya sebebiyet verecek kadar büyük veya titreşip sallanacak hadar da az olmamalıdır.


Kaynak:AMUK